Θέμα Συζήτησης: Γλώσσα - Γλώσσες και Πολιτισμοί του Κόσμου
Αξία γλώσσας:
- Αποτελεί όργανο επικοινωνίας (ανταλλαγή ιδεών, πληροφορίες, ενημέρωση…).
- Είναι ο κύριος φορέας της ανθρώπινης σκέψης, τις οργανώνει, τις μετατρέπει σε συγκροτημένο λόγο και τις εκφράζει.
- Αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων.
- Είναι παράγοντας κοινωνικοποίησης.
- Συντελεί στην ανάπτυξη του πολιτισμού αφού η πνευματική δημιουργία στηρίζεται σ” αυτή.
- Συμβάλλει στην επικοινωνία των λαών.
- Παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει τη φιλομάθειά του.
- Βοηθά στην βίωση και μετάδοση της παράδοσης και αναδεικνύεται σε φορέα μνήμης και ιστορίας , σε παράμετρο της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης.
- Η γλώσσα είναι μέσο εξατομίκευσης για έναν άνθρωπο. Φανερώνει την ιδιαιτερότητά του, το προσωπικό του ύφος και τον διαφοροποιεί από τη μάζα.
Το γλωσσικό πρόβλημα:
Στοιχειοθέτηση γλωσσικής υποβάθμισης (Προβλήματα γλώσσας):
- Χαμηλή ποιότητα στο λόγο μας.
- Υποβάθμιση της γλώσσας μας.
- Κρίση που μαστίζει τη γλωσσική μας επικοινωνία.
Στοιχειοθέτηση γλωσσικής υποβάθμισης (Προβλήματα γλώσσας):
- Λεξιπενία, φτωχό λεξιλόγιο
- Βαρβαρισμοί
- Αδυναμία ακριβούς διατύπωσης, λόγος αποσπασματικός, άχρωμος και επίπεδος
- Βωμολοχίες, ροπή προς τη χυδαιότητα
- Περιορισμός ζωντανού προφορικού λόγου (κωδικοποιημένη χρήση της γλώσσας)
- Καταιγισμός ξένων λέξεων
- Γλωσσικός λαϊκισμός (χρήση αργκό)
- Χρήση greeklish
Αίτια της κρίσης:
Μέτρα – Προτάσεις:
- Η παιδεία έχει χάσει το ανθρωπιστικό της περιεχόμενο. Υπάρχει περιορισμός γλωσσικών μαθημάτων ενώ στο σύνολό της αυτή έχει γίνει καθαρά απομνημονευτική. Κακή οργάνωση γλωσσικής διδασκαλίας.
- Η απομάκρυνση από την παράδοση που οδηγεί σε άκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων (παγκοσμιοποίηση).
- Ο ρόλος της εικόνας (ΜΜΕ και κυρίως τηλεόραση) που απομακρύνει από το γραπτό λόγο και τη γνωριμία με τη γλώσσα ενώ προσφέρει συχνά χαμηλού γλωσσικού επιπέδου ερεθίσματα.
- Η μαζοποίηση και η συνθηματολογία (οι άνθρωποι μαζεύονται στις πόλεις και λειτουργούν ομοιόμορφα, χωρίς ταυτότητα. Δεν υπάρχει διάλογος).
- Εκχυδαϊσμός και εκβαρβαρισμός της γλώσσας στην πολιτική και στη διαφήμιση ,η οποία στηρίζει τη λειτουργία της και την αποτελεσματικότητά της στο λόγο – σλόγκαν και στη μηχανική επανάληψή του.
- Η οικονομία του χρόνου
Μέτρα – Προτάσεις:
- Αναβάθμιση της γλωσσικής διδασκαλίας στα σχολεία και σύνδεση της Νέας Ελληνικής με την Αρχαία γλώσσα.
- Σωστή χρήση του λόγου των ΜΜΕ και ανάδειξη του Τύπου σε μέσου σωστής γλωσσικής αγωγής. Σχετικές εκπομπές για τη γλώσσα.
- Δραστηριοποίηση των πνευματικών ανθρώπων αλλά και των ειδικών φορέων για τη γλωσσική καλλιέργεια.
- Λήψη μέτρων από την Πολιτεία για την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας (π.χ δημιουργία βιβλιοθηκών).
- Συμβολή της οικογένειας με την παροχή σωστών προτύπων και την προσπάθειά της να πείσει το παιδί να διαβάζει.
- ΣΤΟΧΟΣ: Η γλωσσική ευαισθητοποίηση όλων μας!
Γλωσσομάθεια: Η σπουδή της γλώσσας ξένων λαών.
- Αναγκαιότητα:
- Ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Εκμηδένιση των αποστάσεων.
- Ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας .
- Σημασία της:
- Πρακτικοί λόγοι επικοινωνίας.
- Πνευματική καλλιέργεια ατόμου και ανάπτυξη κριτικής ικανότητας.
- Εμβάθυνση σε όλους τους τομείς της γνώσης και στην ξένη βιβλιογραφία.
- Αναγκαίο επαγγελματικό εφόδιο.
- Γνωριμία με τον τρόπο σκέψης ,τη νοοτροπία, την κουλτούρα ενός λαού.
- Γνωριμία του ανθρώπου με την εθνική του γλώσσα.
Δραστηριότητες:
- Για την πληρέστερη κατανόηση και το σχολιάσμό των κειμένων του Α΄ μέρους της ενότητας, χρησιμοποιήθηκε η παρουσίαση του Χρ. Τσατσούρη (πατήστε ΕΔΩ.).
- Για τον αναλφαβητισμό μπορείτε να διαβασετε και να δείτε το σχετικό βίντεο πατώντας ΕΔΩ.
- Για τις ασκήσεις και την κατανόηση του Β΄ μέρους της ενότητας, μπορείτε να ανατρέξετε στην παρουσίαση του Χρ. Τσατσούρη (πατήστε ΕΔΩ).
Δευτερεύουσες Ονοματικές Προτάσεις:
Ονοματικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που ισοδυναμούν με:
α) ονόματα ουσιαστικά,
β) ονόματα επίθετα
γ) αντωνυμίες και χρησιμοποιούνται ως όροι της πρότασης από την οποία εξαρτώνται, δηλαδή ως: α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) κατηγορούμενο, δ) προσδιορισμός.
Μερικές φορές μπορούν να αντικαταστήσουν ένα όνομα ή να αντικατασταθούν από ένα όνομα.
π.χ. Είναι γνωστό ότι οι Κορίνθιοι ναυπήγησαν τριήρεις => Είναι γνωστή η ναυπήγηση τριήρεων από τους Κορινθίους. Θέλω να φάω => Θέλω φαΐ.
Οι ονοματικές προτάσεις ανάλογα με την ιδιαίτερη σημασία τους και ανάλογα με το σύνδεσμο που τις εισάγει χωρίζονται σε: α) ειδικές, β) βουλητικές, γ) ενδοιαστικές, δ) πλάγιες ερωτηματικές και ε) ονοματικές αναφορικές.
Ονοματικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που ισοδυναμούν με:
α) ονόματα ουσιαστικά,
β) ονόματα επίθετα
γ) αντωνυμίες και χρησιμοποιούνται ως όροι της πρότασης από την οποία εξαρτώνται, δηλαδή ως: α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) κατηγορούμενο, δ) προσδιορισμός.
Μερικές φορές μπορούν να αντικαταστήσουν ένα όνομα ή να αντικατασταθούν από ένα όνομα.
π.χ. Είναι γνωστό ότι οι Κορίνθιοι ναυπήγησαν τριήρεις => Είναι γνωστή η ναυπήγηση τριήρεων από τους Κορινθίους. Θέλω να φάω => Θέλω φαΐ.
Οι ονοματικές προτάσεις ανάλογα με την ιδιαίτερη σημασία τους και ανάλογα με το σύνδεσμο που τις εισάγει χωρίζονται σε: α) ειδικές, β) βουλητικές, γ) ενδοιαστικές, δ) πλάγιες ερωτηματικές και ε) ονοματικές αναφορικές.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ειδικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ότι, πως, που.
Εξαρτώνται:
1ον από ρήματα:
3ον από ουσιαστικά που έχουν συγγενική σημασία με τα ρήματα που προαναφέραμε, π.χ. γνώση, γνώμη, αίσθηση, δήλωση, αντίληψη κ.ά.
4ον από αντωνυμίες δεικτικές και αόριστες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο, κάποιο, κάτι κ.ά.
Λειτουργούν:
Ειδικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ότι, πως, που.
Εξαρτώνται:
1ον από ρήματα:
- α. λεκτικά, δηλαδή τα ρήματα που δηλώνουν λόγο, π.χ. λέω, ομολογώ, ισχυρίζομαι, κ.ά,
- β. δεικτικά, δηλαδή τα ρήματα που έχουν τη σημασία του δείχνω, όπως: αποδεικνύω, δηλώνω κ.ά.,
- γ. αισθητικά, δηλαδή τα ρήματα που έχουν σχέση με τις αισθήσεις, π.χ. βλέπω, ακούω, νιώθω κ.ά,
- δ. δοξαστικά, δηλαδή όσα έχουν τη σημασία του νομίζω, όπως: πιστεύω, υποθέτω κ.ά, ε. γνωστικά, δηλαδή όσα σημαίνουν γνώση, π.χ. γνωρίζω, ξέρω κ.ά
3ον από ουσιαστικά που έχουν συγγενική σημασία με τα ρήματα που προαναφέραμε, π.χ. γνώση, γνώμη, αίσθηση, δήλωση, αντίληψη κ.ά.
4ον από αντωνυμίες δεικτικές και αόριστες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο, κάποιο, κάτι κ.ά.
Λειτουργούν:
- α. ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, π.χ. Λέγεται ότι το αεροπλάνο έχει καθυστέρηση.
- β. ως αντικείμενο, π.χ. Υποψιάζομαι ότι μας έστησε.
- γ. ως επεξήγηση, π.χ. Η φήμη ότι δεν θα έρθει αποδείχτηκε ψεύτικη.
- δ. ως κατηγορούμενο (σπανιότερα) π.χ. Ο Κώστας φαίνεται ότι είναι άρρωστος.
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:
Βουλητικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με το μόριο να και συμπληρώσουν την έννοια ενός ρήματος ή, κάποιες φορές, ενός ονόματος.
Συμπληρώνουν:
1ον ρήματα:
3ο ουσιαστικά ή επίθετα με συγγενική σημασία με τα προηγούμενα ρήματα, π.χ. ανάγκη, σκοπός, έτοιμος, πρόθυμος κ.ά.
4ο αντωνυμίες, συνήθως δεικτικές ή αόριστες σε ουδέτερο γένος, αυτό, εκείνο κ.ά.
5ο μετά από τις προθέσεις: αντί, δίχως, χωρίς, ίσαμε και τις προθέσεις από, με, σε με το άρθρο (από το, με το, στο) μαζί με τις οποίες δηλώνουν διάφορες επιρρηματικές σχέσεις: Φύγαμε χωρίς να αποχαιρετιστούμε.
Λειτουργούν:
Βουλητικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με το μόριο να και συμπληρώσουν την έννοια ενός ρήματος ή, κάποιες φορές, ενός ονόματος.
Συμπληρώνουν:
1ον ρήματα:
- α. βουλητικά, τα ρήματα δηλαδή που έχουν τη σημασία του θέλω ,
- β. κελευστικά, δηλαδή όσα έχουν παρόμοια σημασία με αυτή του διατάζω,
- γ απαγορευτικά,
- δ. αισθητικά,
- ε. διάφορα άλλα ρήματα, π.χ. φοβάμαι, χαίρομαι, ντρέπομαι, σιχαίνομαι, αηδιάζω, αρχίζω, κινδυνεύω κ.ά
3ο ουσιαστικά ή επίθετα με συγγενική σημασία με τα προηγούμενα ρήματα, π.χ. ανάγκη, σκοπός, έτοιμος, πρόθυμος κ.ά.
4ο αντωνυμίες, συνήθως δεικτικές ή αόριστες σε ουδέτερο γένος, αυτό, εκείνο κ.ά.
5ο μετά από τις προθέσεις: αντί, δίχως, χωρίς, ίσαμε και τις προθέσεις από, με, σε με το άρθρο (από το, με το, στο) μαζί με τις οποίες δηλώνουν διάφορες επιρρηματικές σχέσεις: Φύγαμε χωρίς να αποχαιρετιστούμε.
Λειτουργούν:
- α. ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, π.χ. Απαγορεύεται να καπνίζετε.
- β. ως αντικείμενο, π.χ. Ο Κώστας θέλει να πάει.
- γ. ως επεξήγηση, π.χ. Ένα μόνο θέλω, να έρθεις μαζί μου.
- δ. ως ονοματικός προσδιορισμός π.χ. Τον χαρακτήριζε το πάθος του να ταξιδεύει.
- ε. επιρρηματικός προσδιορισμός π.χ. Μου μιλούσε μέχρι να με πάρει ο ύπνος.
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ενδοιαστικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με τους διστακτικούς συνδέσμους μη (να μη),μήπως και εκφράζουν κάποιο φόβο, δισταγμό (ενδοιασμό) για κάτι δυσάρεστο που μπορεί να συμβεί ή να μη συμβεί.
Εξαρτώνται:
1ον από ρήματα:
3ο ουσιαστικά ή επίθετα με συγγενική σημασία με τα προηγούμενα ρήματα, π.χ. φόβος, αγωνία, υποψία, τρόμος, άγχος κ.ά.
4ον από αντωνυμίες δεικτικές και αόριστες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο, κάποιο, κάτι κ.ά.
Λειτουργούν:
Ενδοιαστικές λέγονται οι προτάσεις που εισάγονται με τους διστακτικούς συνδέσμους μη (να μη),μήπως και εκφράζουν κάποιο φόβο, δισταγμό (ενδοιασμό) για κάτι δυσάρεστο που μπορεί να συμβεί ή να μη συμβεί.
Εξαρτώνται:
1ον από ρήματα:
- α. που εκφράζουν φόβο ή ανησυχία, π.χ. φοβάμαι, ανησυχώ, τρέμω, τρομάζω, αγωνιώ κ.ά.
- β. που εκφράζουν υποψία ή προφύλαξη, π.χ. υποπτεύομαι, υποψιάζομαι, προσέχω, προφυλάγομαι κ.ά.
3ο ουσιαστικά ή επίθετα με συγγενική σημασία με τα προηγούμενα ρήματα, π.χ. φόβος, αγωνία, υποψία, τρόμος, άγχος κ.ά.
4ον από αντωνυμίες δεικτικές και αόριστες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο, κάποιο, κάτι κ.ά.
Λειτουργούν:
- α. ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων (σπάνια περίπτωση) π.χ. Υπάρχει φόβος μήπως δεν θα προλάβουμε.
- β. ως αντικείμενο, π.χ. Ανησυχώ μήπως δεν έρθει στην ώρα της.
- γ. ως επεξήγηση, π.χ. Ένα με ανησυχεί περισσότερο, μην μου είπε ψέματα.
Δραστηριότητες:
=> Για να κάνετε μια επανάληψη στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (εισαγωγή, εκφορά και λειτουργία):
=> Για να κάνετε μια επανάληψη στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (εισαγωγή, εκφορά και λειτουργία):