Γ.ΙΙ.1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Γενικές Παρατηρήσεις
Την εποχή της Δυναστείας των Μακεδόνων, η οικονομία βελτιώθηκε: η αστική οικονομία επικράτησε της οικονομίας της υπαίθρου.
Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου
Η πλούσιοι γαιοκτήμονες λόγω των εισβολών του 7ου αιώνα χάθηκαν. Κατά τον 8ο και 9ο αιώνα εκτός από την αριστοκρατία της γης (επαρχιακή) εμφανίστηκε η αριστοκρατία των αξιωμάτων (αστική). Οι δύο αυτές ομάδες συνδέθηκαν με επιγαμίες και μέχρι τα τέλη του 10ου αιώνα συγχωνεύτηκαν.
Έτσι, στην αριστοκρατία εντάσσονταν: πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες, διαχειριστές της κρατικής ή εκκλησιαστικής περιουσίας.
Την εποχή της Δυναστείας των Μακεδόνων, η οικονομία βελτιώθηκε: η αστική οικονομία επικράτησε της οικονομίας της υπαίθρου.
Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου
Η πλούσιοι γαιοκτήμονες λόγω των εισβολών του 7ου αιώνα χάθηκαν. Κατά τον 8ο και 9ο αιώνα εκτός από την αριστοκρατία της γης (επαρχιακή) εμφανίστηκε η αριστοκρατία των αξιωμάτων (αστική). Οι δύο αυτές ομάδες συνδέθηκαν με επιγαμίες και μέχρι τα τέλη του 10ου αιώνα συγχωνεύτηκαν.
Έτσι, στην αριστοκρατία εντάσσονταν: πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες, διαχειριστές της κρατικής ή εκκλησιαστικής περιουσίας.
Οι αγροτικές μάζες (πένητες) αποτελούνται από:
α) ελεύθερους γαιοκτήμονες,
β) ακτήμονες και
γ) παροίκους.
Ωστόσο, από τις αρχές του 10ου αιώνα οι ανεξάρτητοι αγρότες κινδύνευαν τόσο από τους πλούσιους γαιοκτήμονες όσο και από τη φορολογική πίεση του κράτους.
Τα μεγάλα κτήματα δεν είναι ενιαία αλλά αποτελούνταν από διάσπαρτες εκτάσεις (χωρία/προάστια), τις οποίες καλλιεργούσαν οι πάροικοι.
Οι πλούσιοι γαιοκτήμονες της υπαίθρου, λόγω των μισθών που έπαιρναν από το κράτος αλλά και λόγω των εσόδων τους, ζούσαν μια άνετη ζωή αλλά ήταν απρόθυμοι να δαπανήσουν χρήματα (για βελτίωση των μέσων παραγωγής). Έτσι, η αγροτική παραγωγή παρέμεινε στάσιμη και ευάλωτη στις νέες συνθήκες του 11ου αιώνα.
α) ελεύθερους γαιοκτήμονες,
β) ακτήμονες και
γ) παροίκους.
Ωστόσο, από τις αρχές του 10ου αιώνα οι ανεξάρτητοι αγρότες κινδύνευαν τόσο από τους πλούσιους γαιοκτήμονες όσο και από τη φορολογική πίεση του κράτους.
Τα μεγάλα κτήματα δεν είναι ενιαία αλλά αποτελούνταν από διάσπαρτες εκτάσεις (χωρία/προάστια), τις οποίες καλλιεργούσαν οι πάροικοι.
Οι πλούσιοι γαιοκτήμονες της υπαίθρου, λόγω των μισθών που έπαιρναν από το κράτος αλλά και λόγω των εσόδων τους, ζούσαν μια άνετη ζωή αλλά ήταν απρόθυμοι να δαπανήσουν χρήματα (για βελτίωση των μέσων παραγωγής). Έτσι, η αγροτική παραγωγή παρέμεινε στάσιμη και ευάλωτη στις νέες συνθήκες του 11ου αιώνα.
Οικονομία και κοινωνία των πόλεων
Η αστική οικονομία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και ήταν σε μεγάλο βαθμό εκχρηματισμένη. Από τις αρχές του 9ου αιώνα, ανοικοδομήθηκαν παλιές πόλεις και χτίστηκαν νέες. Πολλές πόλεις έγιναν αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα. Πόλεις με μεγάλη εμπορική κίνηση ήταν η Έφεσος, Τραπεζούντα κ.ά.
Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε σωματεία και το ύψος της παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων ήταν προκαθορισμένα. Στις αρχές του 10ου αιώνα εκδόθηκε μια συλλογή εμπορικών διάτάξεων, το Επαρχικόν Βιβλίον.
Η αστική οικονομία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και ήταν σε μεγάλο βαθμό εκχρηματισμένη. Από τις αρχές του 9ου αιώνα, ανοικοδομήθηκαν παλιές πόλεις και χτίστηκαν νέες. Πολλές πόλεις έγιναν αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα. Πόλεις με μεγάλη εμπορική κίνηση ήταν η Έφεσος, Τραπεζούντα κ.ά.
Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε σωματεία και το ύψος της παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων ήταν προκαθορισμένα. Στις αρχές του 10ου αιώνα εκδόθηκε μια συλλογή εμπορικών διάτάξεων, το Επαρχικόν Βιβλίον.
Οι περισσότερες βιοτεχνίες σχετίζονταν με τον τομέα τροφίμων και αργότερα με είδη πολυτελείας (μετάξι, μπαχαρικά κ.ά).
Από τα μέσα του 10ου αιώνα αναβίωσε και το εξωτερικό εμπόριο: εμπορικές σχέσεις με Βουλγάρους, Ρώσους, Ιταλικές Πόλεις (π.χ. Βενετοί) και Χαλιφάτο (οι Βυζαντινοί έφταναν μέχρι το Κάιρο για να προμηθευτούν μπαχαρικά και οι άραβες βαφικές ύλες και αρώματα από το Βυζάντιο).
=> Δημιουργήθηκε η μεσαία τάξη: έμποροι, βιοτέχνες, ναύκληροι, τραπεζίτες. Τα μέλη της ήταν οργανωμένα σε συντεχνίες και συχνά υποκινούσαν εξεγέρσεις κατά των ευγενών.
=> Οι πολυάριθμες μάζες των πόλεων αποτελούνταν από φτωχούς, περιστασιακά εργαζόμενους ή ανέργους.
Από τα μέσα του 10ου αιώνα αναβίωσε και το εξωτερικό εμπόριο: εμπορικές σχέσεις με Βουλγάρους, Ρώσους, Ιταλικές Πόλεις (π.χ. Βενετοί) και Χαλιφάτο (οι Βυζαντινοί έφταναν μέχρι το Κάιρο για να προμηθευτούν μπαχαρικά και οι άραβες βαφικές ύλες και αρώματα από το Βυζάντιο).
=> Δημιουργήθηκε η μεσαία τάξη: έμποροι, βιοτέχνες, ναύκληροι, τραπεζίτες. Τα μέλη της ήταν οργανωμένα σε συντεχνίες και συχνά υποκινούσαν εξεγέρσεις κατά των ευγενών.
=> Οι πολυάριθμες μάζες των πόλεων αποτελούνταν από φτωχούς, περιστασιακά εργαζόμενους ή ανέργους.
Δραστηριότητες:
=> Για να κάνετε μια δραστηριότητα εμπέδωσης της ενότητας πατήστε ΕΔΩ.
=> Για να κάνετε μια δραστηριότητα εμπέδωσης της ενότητας πατήστε ΕΔΩ.
- Για να δείτε την οικονομική και κοινωνική δομή της βυζαντινής υπαίθρου και της βυζαντινής πόλης καθώς και για να κάνετε μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα πατήστε ΕΔΩ.
- Για να δείτε ένα γλωσσάρι με τα επαγγέλματα της βυζαντινής κοινωνίας πατήστε ΕΔΩ.
- Μπορείτε να διαβάσετε ένα παράθεμα για τη ζωή στη ύπαιθρο πατώντας ΕΔΩ.
- Μπορείτε να παίξετε ένα διαδικτυακό παιχνίδι για να γνωρίσετε κάστρα και πόλεις της βυζαντινής εποχής πατώντας ΕΔΩ.