Μέρος Α΄: Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών
Σύμφωνα με το κείμενο της ενότητας είναι παράλογο, κατά τη χριστιανική πίστη, οι άνθρωποι ενώ μοιράζονται τα πάντα (φυσικό περιβάλλον) να αναπτύσσουν τόσο έντονη κτητικότητα όταν πρόκειται για υλικά αγαθά. Μάλιστα επιθυμούν τόσο πολύ τα υλικά αγαθά που πολλές φορές φιλονικούν μεταξύ τους σε σημείο που επιδεικνύουν μεγαλύτερη αγριότητα και από τα άγρια ζώα. Μέσα από το κείμενο φαίνεται ότι είναι μάταιος αυτός ο συνεχής αγώνας του ανθρώπου να αποκτήσει χρήματα και άνετη ζωή, καθώς τελικά όλοι οι άνθρωποι "βαίνουν" προς το ίδιο τέλος. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσει αυτό ο άνθρωπος, τόσο πιο άμεσα θα εκτιμήσει τις ανθρώπινες αρετές και αξίες. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος καλείται μέσα από το κείμενο του Ιωάννη Χρυσόστομου να καταλάβει ότι η πλεονεξία του είναι μάταιη και ότι τη θέση της πρέπει να πάρει η ελεημοσύνη, που στην πραγματικότητα είναι η έμπρακτη απόδειξη ύπαρξης της αγάπης προς το συνάνθρωπο.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
=> Συμπληρώστε τον κατάλογο που αρχίσαμε στην τάξη προσθέτοντας τώρα στην κάθε ανθρώπινη αρετή που καταγράψατε την αντίθετή της "κακία" πατώντας ΕΔΩ. |
|
Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ: Υποτακτική (συνέχεια)
Κλίση Υποτακτικής:
Μέση Φωνή
Ενεστώτας Αόριστος Παρακείμενος
λύ-ωμαι λύ-σωμαι λελυ-μένος, η, ον ὦ
λύ-ῃ λύ-σῃ λελυ-μένος, η, ον ᾖς
λύ-ηται λύ-σηται λελυ-μένος, η, ον ἦ
λυ-ώμεθα λυ-σώμεθα λελυ-μένοι, αι, α ὦμεν
λύ-ησθε λύ-σησθε λελυ-μένοι, αι, α ἦτε
λύ-ωνται λύ-σωνται λελυ-μένοι, αι, α ὦσιν
Μέση Φωνή
Ενεστώτας Αόριστος Παρακείμενος
λύ-ωμαι λύ-σωμαι λελυ-μένος, η, ον ὦ
λύ-ῃ λύ-σῃ λελυ-μένος, η, ον ᾖς
λύ-ηται λύ-σηται λελυ-μένος, η, ον ἦ
λυ-ώμεθα λυ-σώμεθα λελυ-μένοι, αι, α ὦμεν
λύ-ησθε λύ-σησθε λελυ-μένοι, αι, α ἦτε
λύ-ωνται λύ-σωνται λελυ-μένοι, αι, α ὦσιν
Δραστηριότητες:
Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (ύλη μεταφερόμενη από την Α΄ Γυμνασίου)
1. Τα Είδη του απαρεμφάτου
Στα αρχαία ελληνικά το απαρέμφατο έχει δύο μορφές: α) ως άναρθρο, β) ως έναρθρο.
=> Επειδή είναι ρηματικό ουσιαστικό, το ίδιο το απαρέμφατο (είτε έναρθρο είναι άναρθρο) σε μια πρόταση μπορεί να έχει το ρόλο που έχει ένα ουσιαστικό. Δηλαδή να είναι υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση κλπ.
=> Επειδή όμως είναι και ρηματικός τύπος το απαρέμφατο έχει υποκείμενο, αντικείμενο/κατηγορούμενο ή οποιοδήποτε άλλο τύπο ως συμπλήρωμα.
Το απαρέμφατο, ανάλογα με τη σημασία του, ισοδυναμεί: α) με τελική πρόταση, άρα θα ονομάσουμε το απαρέμφατο τελικό
β) με ειδική πρόταση, άρα θα ονομάσουμε το απαρέμφατο ειδικό.
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Το Τελικό απαρέμφατο ισοδυναμεί με πρόταση επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μη:
π.χ. Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ λύειν τὰς σπονδάς. (= Σας συμβουλεύω να μην παραβιάσετε τις συνθήκες).
Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα εξής ρήματα:
Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο παίρνουν ρήματα με τις εξής σημασίες: βουλητικά (βούλομαι, ἐπιθυμῶ, δέομαι, ἐθέλω και θέλω κ.ά.), κελευστικά (=διαταγής) ή προτρεπτικά (κελεύω, συμβουλεύω, προτρέπω, παραινώ) και τα αντίθετά τους, απαγορευτικά (ἀπαγορεύω, κωλύω κ.ά.) και τα αντίθετά τους, όσα δηλώνουν προσπάθεια, επιτυχία, αποτυχία (δύναμαι, μανθάνω, ἐπίσταμαι = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., οἶδα = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., πέφυκα, κ.ά.).
Παραδείγματα:
Το Ειδικό απαρέμφατο ισοδυναμεί με ειδική πρόταση, μεταφράζεται με το ότι και δέχεται άρνηση οὐ:
π.χ. Οἱ πρέσβεις ἥγγειλαν βασιλέα ἀργύριον οὐ επιθυμεῖν. (= Οι πρέσβεις ανάγγειλαν ότι ο βασιλιάς δε επιθυμεί χρήματα).
Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα απρόσωπα ρήματα που προέρχονται από γνωστικά, λεκτικά, δοξαστικά ρήματα: ἀγγέλλεται, δοκεῖ, λέγεται, νομίζεται, ὁμολογεῖται κ.τ.λ.
Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο δέχονται τα ρήματα:
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου (του άναρθου ή του έναρθρου) μπορεί να είναι:
α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία και σε αυτή τη περίπτωση το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι σε ονομαστική.
π.χ. Οἱ Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν.
Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν.
β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία και σε αυτή την περίπτωση το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι σε πτώση ονομαστική.
π.χ. Ἐγὼ οὐχ ἡγοῦμαι εἶναι διδακτήν τὴν ἀρετήν.
Μιλτιάδης ἔπεισε τοὺς Ἀθηναίους στρατεῦσαι.
Στα αρχαία ελληνικά το απαρέμφατο έχει δύο μορφές: α) ως άναρθρο, β) ως έναρθρο.
=> Επειδή είναι ρηματικό ουσιαστικό, το ίδιο το απαρέμφατο (είτε έναρθρο είναι άναρθρο) σε μια πρόταση μπορεί να έχει το ρόλο που έχει ένα ουσιαστικό. Δηλαδή να είναι υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση κλπ.
=> Επειδή όμως είναι και ρηματικός τύπος το απαρέμφατο έχει υποκείμενο, αντικείμενο/κατηγορούμενο ή οποιοδήποτε άλλο τύπο ως συμπλήρωμα.
Το απαρέμφατο, ανάλογα με τη σημασία του, ισοδυναμεί: α) με τελική πρόταση, άρα θα ονομάσουμε το απαρέμφατο τελικό
β) με ειδική πρόταση, άρα θα ονομάσουμε το απαρέμφατο ειδικό.
ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Το Τελικό απαρέμφατο ισοδυναμεί με πρόταση επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μη:
π.χ. Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ λύειν τὰς σπονδάς. (= Σας συμβουλεύω να μην παραβιάσετε τις συνθήκες).
Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα εξής ρήματα:
- Τα απρόσωπα ρήματα δοκεῖ = φαίνεται καλό, πρέπει, προσήκει = αρμόζει, ἔξεστι = είναι δυνατό, επιτρέπεται, χρὴ = είναι ανάγκη, δεῖ = πρέπει, μέλει = υπάρχει φροντίδα κ.ά.
- Οι απρόσωπες εκφράσεις: ἀνάκγη ἐστί = είναι ανάγκη, ἀδύνατόν ἐστιν = είναι αδύνατο, δυνατόν ἐστιν = είναι δυνατό, εἰκός ἐστιν = είναι φυσικό, επόμενο, καιρός ἐστι = είναι ευκαιρία, καλῶς ἔχει = έχει καλώς, ἄξιόν ἐστιν = αξίζει, ὥρα ἐστίν = είναι κατάλληλος χρόνος.
Ἔξεστί σοι ὑπακούειν γονεῦσιν. (= Είναι δυνατόν σε εσένα να υπακούς τους γονείς σου).
Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο παίρνουν ρήματα με τις εξής σημασίες: βουλητικά (βούλομαι, ἐπιθυμῶ, δέομαι, ἐθέλω και θέλω κ.ά.), κελευστικά (=διαταγής) ή προτρεπτικά (κελεύω, συμβουλεύω, προτρέπω, παραινώ) και τα αντίθετά τους, απαγορευτικά (ἀπαγορεύω, κωλύω κ.ά.) και τα αντίθετά τους, όσα δηλώνουν προσπάθεια, επιτυχία, αποτυχία (δύναμαι, μανθάνω, ἐπίσταμαι = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., οἶδα = γνωρίζω ή είμαι ικανός να..., πέφυκα, κ.ά.).
Παραδείγματα:
- Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν. (= Ο Μένων ήθελε να έχει πλούτο.)
- Οὐκ ἤθελε παραλαβεῖν τοὺς θεράποντας. (=Δεν ήθελε να παραλάβει τους υπηρέτες.)
Το Ειδικό απαρέμφατο ισοδυναμεί με ειδική πρόταση, μεταφράζεται με το ότι και δέχεται άρνηση οὐ:
π.χ. Οἱ πρέσβεις ἥγγειλαν βασιλέα ἀργύριον οὐ επιθυμεῖν. (= Οι πρέσβεις ανάγγειλαν ότι ο βασιλιάς δε επιθυμεί χρήματα).
Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο δέχονται τα απρόσωπα ρήματα που προέρχονται από γνωστικά, λεκτικά, δοξαστικά ρήματα: ἀγγέλλεται, δοκεῖ, λέγεται, νομίζεται, ὁμολογεῖται κ.τ.λ.
- Ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι. (= Ομολογείται ότι η πόλη είναι αρχαιότατη.)
Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο δέχονται τα ρήματα:
- Τα λεκτικά και όσα σημαίνουν γενικά πληροφορούμαι: λέγω, φημί, ὁμολογῶ, ἀκούω, ἀρνοῦμαι κ.ά. : Λέγουσί τινες Θεμιστοκλέα φαρμάκῳ ἀποθανεῖν. (= Λένε μερικοί ότι ο Θεμιστοκλής πέθανε με δηλητήριο.)
- Τα δοξαστικά και όσα φανερώνουν γνώμη ή κρίση: δοκῶ, ἡγοῦμαι, νομίζω, λογίζομαι, οἴομαι και οἶμαι κ.ά: Πάντας ὑμᾶς οἴομαι γιγνώσκειν. (= Όλοι εσείς νομίζω ότι γνωρίζετε)
- Όσα φανερώνουν υποψία: ὑποπτεύω, ὑποτοπῶ = υποψιάζομαι
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου (του άναρθου ή του έναρθρου) μπορεί να είναι:
α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία και σε αυτή τη περίπτωση το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι σε ονομαστική.
π.χ. Οἱ Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν.
Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν.
β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία και σε αυτή την περίπτωση το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι σε πτώση ονομαστική.
π.χ. Ἐγὼ οὐχ ἡγοῦμαι εἶναι διδακτήν τὴν ἀρετήν.
Μιλτιάδης ἔπεισε τοὺς Ἀθηναίους στρατεῦσαι.
Δραστηριότητες:
=> Για να κάνετε μια άσκηση εμπέδωσης της ενότητας μπορείτε να συμπληρώσετε την αντίστοιχη φόρμα του μαθήματος πατώντας ΕΔΩ.
=> Για να κάνετε μια άσκηση εμπέδωσης της ενότητας μπορείτε να συμπληρώσετε την αντίστοιχη φόρμα του μαθήματος πατώντας ΕΔΩ.
- Για να κάνετε μια άσκηση αναγνώρισης απαρεμφάτων ενεργητικής φωνής (συντακτική θέση, είδος και υποκείμενό τους) πατήστε ΕΔΩ.
- Για να κάνετε μια άσκηση αναγνώρισης του χρόνου και του είδους των απαρεμφάτων πατήστε ΕΔΩ.
- Για μια άσκηση αναγνώρισης των απαρεμφάτων πατήστε ΕΔΩ.
- Για μια άσκηση αναγνώρισης του είδους των απαρεμφάτων πατήστε ΕΔΩ.