Γ. Ι.2. Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
Α. Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες
Εικονομαχία: πνευματική κίνηση που εκδηλώθηκε στο Βυζάντιο από τις αρχές του 8ου μέχρι τα μέσα του 9ου αιώνα και ασχολήθηκε με το κατά πόσο είναι επιτρεπτή η λατρεία των εικόνων. |
|
Εικονομάχοι αυτοκράτορες:
Λέων ο Γ΄(717-741)
Κων/νος Ε΄ (741-775)
Και οι δύο είχαν επηρεαστεί από τις ανεικονικές αντιλήψεις της ανατολής, όπου κυριαρχούσε η ιουδαϊκή και ισλαμική θρησκεία και απαγόρευσαν τη λατρεία των εικόνων.
Παράγοντες που ευνοούσαν την απαγόρευση των εικόνων:
i.Οι Ίσαυροι με την εικονομαχική τους πολιτική ευνοούσαν τους πληθυσμούς της ανατολής, οι οποίοι σήκωναν το βάρος της άμυνας του βυζαντινού κράτους.
ii.Δεισιδαιμονίες και υπερβολές, γύρω από τη λατρεία των εικόνων
iii.Επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν τη δύναμη των μοναχών
iv.Η ιδέα ότι οι συνεχείς ήττες του κράτους, ήταν αποτέλεσμα της οργής του Θεού για την εκδήλωση ειδωλολατρικών συνηθειών.
Λέων ο Γ΄(717-741)
Κων/νος Ε΄ (741-775)
Και οι δύο είχαν επηρεαστεί από τις ανεικονικές αντιλήψεις της ανατολής, όπου κυριαρχούσε η ιουδαϊκή και ισλαμική θρησκεία και απαγόρευσαν τη λατρεία των εικόνων.
Παράγοντες που ευνοούσαν την απαγόρευση των εικόνων:
i.Οι Ίσαυροι με την εικονομαχική τους πολιτική ευνοούσαν τους πληθυσμούς της ανατολής, οι οποίοι σήκωναν το βάρος της άμυνας του βυζαντινού κράτους.
ii.Δεισιδαιμονίες και υπερβολές, γύρω από τη λατρεία των εικόνων
iii.Επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν τη δύναμη των μοναχών
iv.Η ιδέα ότι οι συνεχείς ήττες του κράτους, ήταν αποτέλεσμα της οργής του Θεού για την εκδήλωση ειδωλολατρικών συνηθειών.
Β. Φάσεις Εικονομαχίας
Η εικονομαχική διαμάχη εκδηλώνεται σε δύο φάσεις:
1. Α΄ Φάση (726-787):
Αρχίζει με την απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από την Χαλκή Πύλη της Κων/πόλης. Το 730 δημοσιεύεται το πρώτο αυτοκρατορικό διάταγμα κατά της λατρείας των εικόνων.
Οι εικονόφιλοι εξορίζονται, φυλακίζονται, χάνουν τις περιουσίες τους. Την υποστήριξη της λατρείας των εικόνων αναλαμβάνει ο Ιωάννης Δαμασκηνός.
Η Α΄ Φάση κορυφώνεται, όταν ο αυτοκράτορας Κων/νος Ε΄ κατέστρεψε όλα τα μοναστήρια που ήταν υπέρ της λατρείας των εικόνων.
Η φάση αυτή τελείωσε με τη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (787), η οποία συγκλήθηκε από την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία και αποκατέστησε τις εικόνες.
Η εικονομαχική διαμάχη εκδηλώνεται σε δύο φάσεις:
1. Α΄ Φάση (726-787):
Αρχίζει με την απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από την Χαλκή Πύλη της Κων/πόλης. Το 730 δημοσιεύεται το πρώτο αυτοκρατορικό διάταγμα κατά της λατρείας των εικόνων.
Οι εικονόφιλοι εξορίζονται, φυλακίζονται, χάνουν τις περιουσίες τους. Την υποστήριξη της λατρείας των εικόνων αναλαμβάνει ο Ιωάννης Δαμασκηνός.
Η Α΄ Φάση κορυφώνεται, όταν ο αυτοκράτορας Κων/νος Ε΄ κατέστρεψε όλα τα μοναστήρια που ήταν υπέρ της λατρείας των εικόνων.
Η φάση αυτή τελείωσε με τη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (787), η οποία συγκλήθηκε από την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία και αποκατέστησε τις εικόνες.
2. Β΄ Φάση (815-843):
Αρχίζει από τον Λέοντα τον Αρμένιο, ο οποίος απέδωσε στην εικονολατρία τις συνεχείς ήττες της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η φάση αυτή τερματίστηκε από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, με τη Σύνοδο του 843, η οποία αποκατέστησε οριστικά και πανηγυρικά τη λατρεία των εικόνων.
Αρχίζει από τον Λέοντα τον Αρμένιο, ο οποίος απέδωσε στην εικονολατρία τις συνεχείς ήττες της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η φάση αυτή τερματίστηκε από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, με τη Σύνοδο του 843, η οποία αποκατέστησε οριστικά και πανηγυρικά τη λατρεία των εικόνων.
Γ. Σημασία της ήττας των εικονοκλαστών
- Η αποκατάσταση των εικόνων θεωρήθηκε ως νίκη της ελληνικής παράδοσης
- Τερματίστηκαν οι θρησκευτικές διαμάχες και εγκαινιάστηκε μια περίοδος γόνιμης συνεργασίας.
- Τα μοναστήρια άρχισαν να πολλαπλασιάζονται και να πλουτίζουν.
- Περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων
Δ. Συνέπειες της Εικονομαχίας
1. Διχασμός του βυζαντινού λαού
2. Ολέθριες συνέπειες στην εξωτερική πολιτική: η εκκλησία της Ρώμης απομόνωσε το Βυζάντιο και στράφηκε προς τους Φράγκους.
3. Καταστράφηκαν πολλά έργα βυζαντινής τέχνης ενώ μετά τη νίκη των εικονοφίλων, καταστράφηκαν όλα τα εικονοκλαστικά κείμενα.
1. Διχασμός του βυζαντινού λαού
2. Ολέθριες συνέπειες στην εξωτερική πολιτική: η εκκλησία της Ρώμης απομόνωσε το Βυζάντιο και στράφηκε προς τους Φράγκους.
3. Καταστράφηκαν πολλά έργα βυζαντινής τέχνης ενώ μετά τη νίκη των εικονοφίλων, καταστράφηκαν όλα τα εικονοκλαστικά κείμενα.
Δραστηριότητες:
- Για μια δραστηριότητα αναφορικά με τις αιτίες της Εικονοκλαστικής έριδας πατήστε ΕΔΩ.
- Για την κατανόηση των πληροφοριών μέσα από το Ψαλτήρι Χλουντόφ πατήστε ΕΔΩ.
- Για την μελέτη περισσοτέρων πηγών της εικονομαχικής περιόδου πατήστε ΕΔΩ.
- Για μια άσκηση σε ιστορική πηγή πατήστε ΕΔΩ.
- Για μια δραστηριότητα εμπέδωσης πατήστε ΕΔΩ.