8. Ένα μοιραίο λάθος
Συν Αθηνά και χείρα κίνει:
Το κείμενο του Αισώπου στη σελίδα 67 μας βοηθά να κατανοήσουμε το περιεχόμενο μιας έκφρασης που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
=> Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε ΕΔΩ.
=> Αναζητείστε φράσεις από τους μύθους του Αισώπου που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα και καταγράψτε τις ΕΔΩ.
Το κείμενο του Αισώπου στη σελίδα 67 μας βοηθά να κατανοήσουμε το περιεχόμενο μιας έκφρασης που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
=> Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε ΕΔΩ.
=> Αναζητείστε φράσεις από τους μύθους του Αισώπου που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα και καταγράψτε τις ΕΔΩ.
Γραμματική:
Δευτερόκλιτα επίθετα:
Και στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα ελληνικά, επίθετα είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν ένα χαρακτηριστικό των ουσιαστικών, με τα οποία συμφωνούν κατά γένος, αριθμό και πτώση.
Στα αρχαία ελληνικά υπάρχουν επίθετα:
α) δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα
β) τρικατάληκτα (τρεις καταλήξεις, μια για κάθε γένος: ὁ σοφός, ἡ σοφή, τὸ σοφόν)
γ) δικατάληκτα (μια κατάληξη για το αρσενικό και το θηλυκό και μια για το ουδέτερο: ὁ ἒνδοξος-ἡ ἒνδοξος, τὸ ἒνδοξον)
Σημειώσεις:
4. Τα περισσότερα σύνθετα σε -ος είναι συνήθως δικατάληκτα: π.χ. ἔνδοξος, ἀθάνατος.
Παράδειγμα κλίσης δευτερόκλιτου, τριγενούς επιθέτου:
Ενικός αριθμός
Ονομαστική: ὁ σοφ-ός ἡ σοφ-ὴ τὸ σοφ-ὸν ὁ δίκαι-ος ἡ δικαί-α τὸ δίκαι-ον
Γενική: τοῦ σοφ-οῦ τῆς σοφ-ῆς τοῦ σοφ-οῦ τοῦ δικαί-ου τῆς δικαί-ας τοῦ δικαί-ου
Δοτική: τῷ σοφ-ῷ τῇ σοφ-ῇ τῷ σοφ-ῷ τῷ δικαί-ῳ τῇ δικαί-ᾳ τῷ δικαί-ῳ
Αιτιατική: τὸν σοφ-ὸν τὴν σοφ-ὴν τὸ σοφ-ὸν τὸν δίκαι-ον τὴν δικαί-αν τὸ δίκαι-ον
Κλητική: ὦ σοφ-ὲ ὦ σοφ-ὴ ὦ σοφ-ὸν ὦ δίκαι-ε ὦ δικαί-α ὦ δίκαι-ον
Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική: οἱ σοφ-οὶ αἱ σοφ-αὶ τὰ σοφ-ὰ οἱ δίκαι-οι αἱ δίκα-αι τὰ δίκαι-α
Γενική: τῶν σοφ-ῶν τῶν σοφ-ῶν τῶν σοφ-ῶν τῶν δικαί-ων τῶν δικαί-ων τῶν δικαί-ων
Δοτική: τοῖς σοφ-οῖς ταῖς σοφ-αῖς τοῖς σοφ-οῖς τοῖς δικαί-οις ταῖς δικαί-ᾳις τοῖς δικαί-οις
Αιτιατική: τοὺς σοφ-οὺς τὰς σοφ-ὰς τὰ σοφ-ὰ τοὺς δικαί-ους τὰς δικαί-ας τὰ δίκαι-α
Κλητική: ὦ σοφ-οὶ ὦ σοφ-αὶ ὦ σοφ-ὰ ὦ δίκαι-οι ὦ δίκαι-αι ὦ δίκαι-α
Παράδειγμα κλίσης δευτερόκλιτου, διγενούς επιθέτου:
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική: ὁ- ἡ ἀθάνατ-ος τὸ ἀθάνατ -ον οἱ- αἱ ἀθάνατ-οι τὰ ἀθάνατ -α
Γενική: τοῦ - τῆς ἀθανἀτ-ου τοῦ ἀθανἀτ-ου τῶν ἀθανάτ-ων
Δοτική: τῷ - τῇ ἀθανάτ- ῳ τῷ ἀθανάτ- ῳ τοῖς - ταῖς ἀθανάτ-οις τοῖς ἀθανάτ-οις
Αιτιατική: τὸν - τὴν ἀθάνατ- ον τὸ ἀθάνατ -ον τοὺς - τὰς άθανάτ-ους τὰ άθάνατ-α
Κλητική: ὦ ἀθάνατ-ε ὦ ἀθάνατ -ον ὦ ἀθάνατ-οι ὦ ἀθάνατ -α
Δευτερόκλιτα επίθετα:
Και στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα ελληνικά, επίθετα είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν ένα χαρακτηριστικό των ουσιαστικών, με τα οποία συμφωνούν κατά γένος, αριθμό και πτώση.
Στα αρχαία ελληνικά υπάρχουν επίθετα:
α) δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα
β) τρικατάληκτα (τρεις καταλήξεις, μια για κάθε γένος: ὁ σοφός, ἡ σοφή, τὸ σοφόν)
γ) δικατάληκτα (μια κατάληξη για το αρσενικό και το θηλυκό και μια για το ουδέτερο: ὁ ἒνδοξος-ἡ ἒνδοξος, τὸ ἒνδοξον)
Σημειώσεις:
- Στα τρικατάληκτα το αρσενικό και το ουδέτερο κλίνονται σύμφωνα με τη β΄ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με την α΄ κλίση.
- Σχηματισμός του θηλυκού γένους:
- όταν το θέμα του επιθέτου λήγει σε σύμφωνο εκτός από -ρ, τότε το θηλυκό σχηματίζεται σε -η: π.χ. ἀγαθός-ἀγαθή-άγαθόν.
- όταν το θέμα του επιθέτου λήγει σε -ρ- ή φωνήεν, τότε το θηλυκό σχηματίζεται σε -α: π.χ. δίκαιος, δικαία, δίκαιον.
4. Τα περισσότερα σύνθετα σε -ος είναι συνήθως δικατάληκτα: π.χ. ἔνδοξος, ἀθάνατος.
Παράδειγμα κλίσης δευτερόκλιτου, τριγενούς επιθέτου:
Ενικός αριθμός
Ονομαστική: ὁ σοφ-ός ἡ σοφ-ὴ τὸ σοφ-ὸν ὁ δίκαι-ος ἡ δικαί-α τὸ δίκαι-ον
Γενική: τοῦ σοφ-οῦ τῆς σοφ-ῆς τοῦ σοφ-οῦ τοῦ δικαί-ου τῆς δικαί-ας τοῦ δικαί-ου
Δοτική: τῷ σοφ-ῷ τῇ σοφ-ῇ τῷ σοφ-ῷ τῷ δικαί-ῳ τῇ δικαί-ᾳ τῷ δικαί-ῳ
Αιτιατική: τὸν σοφ-ὸν τὴν σοφ-ὴν τὸ σοφ-ὸν τὸν δίκαι-ον τὴν δικαί-αν τὸ δίκαι-ον
Κλητική: ὦ σοφ-ὲ ὦ σοφ-ὴ ὦ σοφ-ὸν ὦ δίκαι-ε ὦ δικαί-α ὦ δίκαι-ον
Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική: οἱ σοφ-οὶ αἱ σοφ-αὶ τὰ σοφ-ὰ οἱ δίκαι-οι αἱ δίκα-αι τὰ δίκαι-α
Γενική: τῶν σοφ-ῶν τῶν σοφ-ῶν τῶν σοφ-ῶν τῶν δικαί-ων τῶν δικαί-ων τῶν δικαί-ων
Δοτική: τοῖς σοφ-οῖς ταῖς σοφ-αῖς τοῖς σοφ-οῖς τοῖς δικαί-οις ταῖς δικαί-ᾳις τοῖς δικαί-οις
Αιτιατική: τοὺς σοφ-οὺς τὰς σοφ-ὰς τὰ σοφ-ὰ τοὺς δικαί-ους τὰς δικαί-ας τὰ δίκαι-α
Κλητική: ὦ σοφ-οὶ ὦ σοφ-αὶ ὦ σοφ-ὰ ὦ δίκαι-οι ὦ δίκαι-αι ὦ δίκαι-α
Παράδειγμα κλίσης δευτερόκλιτου, διγενούς επιθέτου:
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική: ὁ- ἡ ἀθάνατ-ος τὸ ἀθάνατ -ον οἱ- αἱ ἀθάνατ-οι τὰ ἀθάνατ -α
Γενική: τοῦ - τῆς ἀθανἀτ-ου τοῦ ἀθανἀτ-ου τῶν ἀθανάτ-ων
Δοτική: τῷ - τῇ ἀθανάτ- ῳ τῷ ἀθανάτ- ῳ τοῖς - ταῖς ἀθανάτ-οις τοῖς ἀθανάτ-οις
Αιτιατική: τὸν - τὴν ἀθάνατ- ον τὸ ἀθάνατ -ον τοὺς - τὰς άθανάτ-ους τὰ άθάνατ-α
Κλητική: ὦ ἀθάνατ-ε ὦ ἀθάνατ -ον ὦ ἀθάνατ-οι ὦ ἀθάνατ -α
Ασκήσεις:
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ.
Για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής πρέπει να προσθέσουμε στο θέμα:
α) αναδιπλασιασμό
β) καταλήξεις παρακειμένου
=> αναδιπλασιασμός+θέμα+κατάληξη παρακειμένου = ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
Αναδιπλασιασμός:
Γίνεται στην αρχή του ρήματος με τρεις τρόπους:
1. Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα ε: αν ο ρήμα αρχίζει από ένα σύμφωνο ή δύο σύμφωνα 9από τα οποίο τα πρώτο είναι χειλικό, ,οδοντικό ή ουρανικό και το δεύτερο ένρινο ή υγρό) τότε πριν το θέμα επαναλαμβάνουμε το αρχικό σύμφωνο μαζί με το ε:
π.χ. λύω => λε-λυ-κα
πνεύω => πέ-πνευ-κα
γράφω => γέ- γρα- φα
=> ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τα ρήματα ξεκινούν από τα δασέα χ, φ, θ, τότε κατά τον αναδιπλασιασμό τρέπονται στα αντίστοιχα ψιλά κ, π, τ.
π.χ. χορεύω=> κε-χόρευ-κα
φυλάττω => πε-φύλα-χα
θύω => τέ-θυ-κα
2. Συλλαβική Αύξηση: αν το ρήμα αρχίζει από τρία σύμφωνα, ένα διπλό σύμφωνο, ρ- ή δύο σύμφωνα (που δεν ανήκουν στια παραπάνω κατηγορίες), τότε πριν το θέμα βάζουμε ένα ε:
π.χ. στρατεύω » ἐ-στράτευ-κα
σπουδάζω » ἐ -σπούδα-κα
3. Χρονική Αύξηση: αν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν, τότε το αρχικό αυτό φωνήεν μεταβάλλεται (όπως μάθαμε στο προηγούμενο μάθημα: για την αύξηση πατήστε ΕΔΩ):
π.χ. ἐλπίζω » ἤ-λπι-κα
ἁλιεύω » ἡ-λίευ-κ-α
Προσοχή:
Στα σύνθετα ρήματα ο αναδιπλασιασμό μπαίνει αμέσως μετά την πρόθεση:
π.χ. μεταγράφω => μετα-γέ-γρα-φα
Για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής πρέπει να προσθέσουμε στο θέμα:
α) αναδιπλασιασμό
β) καταλήξεις παρακειμένου
=> αναδιπλασιασμός+θέμα+κατάληξη παρακειμένου = ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
Αναδιπλασιασμός:
Γίνεται στην αρχή του ρήματος με τρεις τρόπους:
1. Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα ε: αν ο ρήμα αρχίζει από ένα σύμφωνο ή δύο σύμφωνα 9από τα οποίο τα πρώτο είναι χειλικό, ,οδοντικό ή ουρανικό και το δεύτερο ένρινο ή υγρό) τότε πριν το θέμα επαναλαμβάνουμε το αρχικό σύμφωνο μαζί με το ε:
π.χ. λύω => λε-λυ-κα
πνεύω => πέ-πνευ-κα
γράφω => γέ- γρα- φα
=> ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τα ρήματα ξεκινούν από τα δασέα χ, φ, θ, τότε κατά τον αναδιπλασιασμό τρέπονται στα αντίστοιχα ψιλά κ, π, τ.
π.χ. χορεύω=> κε-χόρευ-κα
φυλάττω => πε-φύλα-χα
θύω => τέ-θυ-κα
2. Συλλαβική Αύξηση: αν το ρήμα αρχίζει από τρία σύμφωνα, ένα διπλό σύμφωνο, ρ- ή δύο σύμφωνα (που δεν ανήκουν στια παραπάνω κατηγορίες), τότε πριν το θέμα βάζουμε ένα ε:
π.χ. στρατεύω » ἐ-στράτευ-κα
σπουδάζω » ἐ -σπούδα-κα
3. Χρονική Αύξηση: αν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν, τότε το αρχικό αυτό φωνήεν μεταβάλλεται (όπως μάθαμε στο προηγούμενο μάθημα: για την αύξηση πατήστε ΕΔΩ):
π.χ. ἐλπίζω » ἤ-λπι-κα
ἁλιεύω » ἡ-λίευ-κ-α
Προσοχή:
Στα σύνθετα ρήματα ο αναδιπλασιασμό μπαίνει αμέσως μετά την πρόθεση:
π.χ. μεταγράφω => μετα-γέ-γρα-φα
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
Για να σχηματίσουμε τον υπερσυντέλικο των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής πρέπει να προσθέσουμε στο θέμα:
α) αναδιπλασιασμό (σύμφωνα με τους παραπάνω κανόνες)
β) μια πρόσθετη αύξηση ἐ σε περίπτωση που το ρήμα εντάσσεται στην παραπάνω 1η κατηγορία (επανάληψη αρχικού συμφώνου με ένα ε). Σε περίπτωση που το ρήμα εντάσσεται στις άλλες δύο κατηγορίες αυτό το βήμα παραλείπεται.
γ) καταλήξεις υπερσυντελίκου
=> (επιπλέον αύξηση ἐ) + αναδιπλασιασμός + θέμα + κατάληξη υπερσυντελίκου = ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
ΚΛΙΣΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
ἐ-λε-λύ-κ-ειν
ἐ-λε-λύ-κ-εις
ἐ-λε-λύ-κ-ει
ἐ-λε-λύ-κ-εμεν
ἐ-λε-λύ-κ-ετε
ἐ-λε-λύ-κ-εσαν
Για να σχηματίσουμε τον υπερσυντέλικο των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής πρέπει να προσθέσουμε στο θέμα:
α) αναδιπλασιασμό (σύμφωνα με τους παραπάνω κανόνες)
β) μια πρόσθετη αύξηση ἐ σε περίπτωση που το ρήμα εντάσσεται στην παραπάνω 1η κατηγορία (επανάληψη αρχικού συμφώνου με ένα ε). Σε περίπτωση που το ρήμα εντάσσεται στις άλλες δύο κατηγορίες αυτό το βήμα παραλείπεται.
γ) καταλήξεις υπερσυντελίκου
=> (επιπλέον αύξηση ἐ) + αναδιπλασιασμός + θέμα + κατάληξη υπερσυντελίκου = ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
ΚΛΙΣΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
ἐ-λε-λύ-κ-ειν
ἐ-λε-λύ-κ-εις
ἐ-λε-λύ-κ-ει
ἐ-λε-λύ-κ-εμεν
ἐ-λε-λύ-κ-ετε
ἐ-λε-λύ-κ-εσαν
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
=>Για να συμπληρώσετε μια φόρμα εμπέδωσης της γραμματικής της ενότητας πατήστε ΕΔΩ.
=>Για να συμπληρώσετε μια φόρμα εμπέδωσης της γραμματικής της ενότητας πατήστε ΕΔΩ.